شاید خیلی از جوانهای قدیمی یادشان باشد. روزهای پر از هیجان و اضطراب امتحانات مدرسه با کلمه پلی کپی و یا استنسیل ما را به یاد آن روزها می اورد، در آن زمان نسل اول پلی کپی ها در سیستم آموزش و پرورش و آموزش عالی نقش به سزایی اعمال میکرد. روش کار این بود که کاغذ مومی و استنسیل از دو لایه‌ی اصلی ساخته شده بود. یک لایه نسبت به مرکب تراوا بود و مرکب با فشار غلطک پرس می توانست از آن انتقال پیدا کند و لایه‌ی دوم نسبت به مرکب عایق و یا ناتراوا. در آن زمان برای ساخت استنسیل، شخص می بایست با قلم فلزی که نوک تیزی داشت روی قسمت مومی «استنسیل» می‌نوشت و یا در حقیقت موم را از روی تراوا برمیداشت تا مرکب بتواند از آن قسمت ها عبور کند و به این شکل نوشته روی کاغذ انتقال می یافت. مرحله بعدی انتقال مومی یا استنسیل به روی درام با غلطک اصلی چاپ بود و مرحله سوم چاپ توسط موتور محرکه دستی و انتقال نوشته به کاغذ

در نسل بعدی دستگاه های استنسیل و مومی یا نسخه اصلی به نوعی تغییر یافت که قابلیت استفاده از آن با دستگاه های تایپ دستی فراهم شد و پلی کپی از شکل کاملا دست نویس به حالت پرینت های امروزی نزدیک تر شد.

مرحله بعدی رشد این دستگاه زمانی رخ داد که رایانه های شخصی با سیستم عامل‌های DoS در دسترس صنایع مختلف قرار گرفت. در این زمان این امکان فراهم شد که اپراتور بعد از تایپ در کامپیوتر، استنسیل (مومی) را توسط دستگاهی خاص پرینت بگیرد و سپس آن را روی درام یا سیلندر اصلی چاپ نصب کند و اقدام به چاپ نماید.

حال که با تاریخچه دستگاه آشنا شده‌ایم به شرح چگونگی کار در ریسوگراف که در حقیقت یک Digital Stencil Duplicator است می پردازیم.

مرحله اول : دریافت اطلاعات یا Data : نسخه اصلی ریسوگراف های امروزی امکان دریافت اطلاعات از دو روش وجود دارد.

۱. از طریق صفحه شیشه ای اسکن دستگاه که بسیار شبیه به شیشه فتوکپی است. شما نسخه اصلی که قراراست چاپ شود را باید روی شیشه قرار داده و فرمان تهیه مستر را اجرا کنید.

۲. از طریق اینترفیس (اتصال به کامپیوتر) که بصورت option روی تعدادی از دستگاه های ریسوگراف موجود است و بدین طریق بدون نیاز به پرینتر واسطه، مستقیما می توانید از کامپیوتر جهت ارسال نسخه اصلی اقدام نمایید.

مرحله دوم : انتقال نسخه اصلی به روی استنسیل که امروزه به نام مستر ریسوگراف شناخته می شود. مستر استنسیل که بصورت رول در دستگاه جای می‌گیرد توسط یک هد حرارتی یا Thermal Head نگاشته میشود.

این فرایند بسیار پیچیده و حساس است و گرانترین قطعه دستگاه ریسوگراف نیز همان ترمال هد می‌باشد. در طول این هد چندین نوار المنت حرارتی میکروسکوپی قرار دارد که با فرمان برد اصلی (Main Board) در تماس با مستر قسمت هایی از مستر را میسوزاند. قابل ذکر است که مستر ریسوگراف از دو لایه اصلی تشکیل شده است.

۱. لایه کاغذ بسیار نازک از جنس کاغذهای شبیه به تی بک تا تیشو

۲. لایه پلی اتیلنی که در معرض ترمال هد قرار می‌گیرد، سوخته شده و مرکب از آن قسمت های قابل عبور می‌شود، دستگاه بطور اتوماتیک زمانی که فرمان گرفتن مستر توسط اپراتور اجرا می‌شود اقدام به تصویر برداری از نسخه اصلی که روی شیشه قرار داده شده نموده و سپس آن را پردازش کرده و میسوزاند و در پایان مستر یا استنسیل را در قطع مناسب قطع کرده و بطور اتوماتیک به دور درام با سیلندر اصلی ریسوگراف نصب می نماید و اقدام به انجام یک تست می نماید و اولین نسخه چاپ می‌شود .

بعد از دریافت اطلاعات و انتقال به روی استنسیل یا همان مستر ، نوبت مرحله دوم چاپ است .

در این مرحله اپراتور با چک کردن تست اولیه می تواند جا نمایی چاپ روی کاغذ را چه در محور افقی و یا عمودی حدود یک سانتی متر تغییر داده و تعداد چاپ اصلی را روی دستگاه ریسوگراف مشخص کند و دکمه استارت را فشار داده و دستگاه شروع به کار کرده و نسخه ها را با سرعت زیاد چاپ می کند .

مزایا دستگاه ریسوگراف نسبت به فتوکپی

۱. سرعت: کلیه دستگاه های ریسوگراف می‌توانند حداقل سرعت ۶۰ برگ در دقیقه و حداکثر ۱۵۰ برگ در دقیقه چاپ نمایند. درحالی که تعداد کمی دستگاه فتوکپی با سرعت ۱۰۰ برگ در بازار وجود دارد.

۲. قیمت تمام شده: در دستگاه های ریسوگراف از مرکب به جای تونر استفاده می شود . قیمت تمام شده هر برگ تکثیر پایین تر از کپی می‌باشد. این در صورتی است که تعداد تکثیر از هر نسخه اصلی حداقل ۵۰ برگ به بالا می‌باشد، چون علاوه بر مرکب ما برای ایجاد هر نسخه چاپ یک ورق از رول مستر را نیز باید ابطال کنیم و یا در حقیقت هزینه تمام شده مستر را نیز به نسبت تعداد چاپ مان سرشکن نمائیم.

مثال: یک رول مستر دستگاه A4 در مستر اورجینال حدود ۱۰۰ متر و مستر های طرح اورجینال در بازار حدود ۸۰ متر هستند و برای هر مستر حدود ۴۵ سانتی متر از آن مصرف می شود و با یک رول مستر به قیمت امروزی در مستر A4 حدود ۱۷۰۰۰۰ تومان و اورجینال ۲۰۰۰۰۰ تومان هزینه می شود. حال چه یک عدد از آن نسخه چاپ شود و یا ۱۰۰۰ عدد، هیچ فرقی نمی‌کند. اگر تعداد بیشتری چاپ شود به همان نسبت هزینه مستر سرشکن می‌شود. در مورد مرکب تفاوتی نمی‌کند و به تعداد مصرف و همچنین به میزان رنگ بری طرح چاپی بستگی دارد.

۳. اصطحلاک پائین دستگاه: دستگاه ریسوگراف ساختار مکانیکی تری نسبت به کپی دارد و عملیات آن به گونه‌ای طراحی شده که کمترین اصطحلاک را در میان دستگاه‌های چاپ دیجیتال دارا می‌باشد. عمر مفید یک دستگاه ریسوگراف در صورتی که به طور استاندارد استفاده شده باشد و به موقع به آن رسیدگی شود، ده میلیون برگ بوده در حالیکه بیشتر کپی ها بعد از یک میلیون برگ چاپ و یا کمتر باید دور انداخته شوند.

۴. دستگاه ریسوگراف قابلیت چاپ روی کاغذ های نازک ۶۰ گرمی الوان، مقواهای سنگین تا ۲۵۰ گرم، کاغذ های ایرانی بی کیفیت و همچنین پاکت نامه و پاکت A4 را داراست. در حالی کاغذ خودکپی (کاربن لس یا NCR) را براحتی چاپ می‌نماید. هیچ فتوکپی ای در بازار نمی تواند یک کاغذ ایرانی پر از چین و چروک و همچنین کاغذ های الوان برای نسخه های دوم و سوم فاکتور و همینطور کاغذ NCR را چاپ نماید و این قابلیت مختص دستگاه ریسوگراف است.

۵. قابلیت چاپ در رنگ های مختلف: چاپ در ریسوگراف توسط درام یا سیلندر چاپ انجام می‌شود که مستر استنسیل به دور آن پیچیده شده در مرکز دستگاه تحت فرمان برد اصلی بصورت روتاری یا هر امر اقدام به چاپ می‌کند. مرکب در داخل این درام قرار دارد. درام را نمی‌توان به سرعت تمیز کرد و تغییر رنگ داد. بطور کلی درام ریسوگراف به گونه ای است که نباید مرکب آن را تغییر داد. مثلا رنگ مشکی را آبی یا قرمز کنیم و اگر نیاز به این کار باشد توسط تکنسین مجرب باید انجام شود. اما امکان تهیه درام یدکی وجود دارد. چنانچه درام یدکی قرمز، آبی، سبز، قهوه‌ای ریسوگراف تهیه نمایید شما این امکان را دارید که کارهای چاپی خود را بصورت دورنگ و یا بیشتر چاپ کنید ولی باید دقت کنید که ریسوگراف توانایی چاپ کردن چهار رنگ بصورت تمام رنگی (Full Color) را ندارد و برای آن باید از پرینتر های رنگی لیزری و یا جوهرافشان استفاده نمائید. البته نسل جدید ریسوگراف که از تکنیک هد جوهرافشان استفاده می کند این امکان را دارد.

محدودیت های دستگاه ریسوگراف

۱. یکی از مهم ترین محدودیت های ریسوگراف عدم توانایی چاپ روی کاغذ گلاسه یا روغنی می باشد. مرکب ریسوگراف فقط روی کاغذهای تحریر خشک می شود و روش خشک شدن آن با جذب مرکب توسط بافت کاغذی می باشد. چنانچه به هر دلیلی (کوتینگ، وارنیش، رویه روغنی، گلاسه و یا سلفون) کاغذ جذب مرکب نداشته باشد، مرکب ریسوگراف خشک نمی شود.

۲. عدم توانایی چاپ تیراژ پایین و یا اطلاعات متغیر: ریسوگراف به دلیل ساخت مستر استنسیل برای نسخه اول مناسب چاپ تیراژهای پایین، تک نسخه و یا اطلاعات متغیر نمی‌باشد.

موارد کاربرد ریسوگراف

عمده ترین کاربرد ریسوگراف چاپ تراکت های تبلیغاتی تک رنگ و دو رنگ در سایز های A5 و A4 می باشد. می توان برای بهتر جلوه دادن تراکت از کاغذ های رنگی استفاده کرد. همچنین چاپ اوراق اداری، سربرگ؛ پاکتها، اعلامیه و اطلاعیه های ادارات و ارگانها، قبض انبار و رسید کالا و حواله‌جات نام برد. همچنین از ریسوگراف برای چاپ کتاب های تیراژ پایین و متوسط نیز می توان بهره برد.

در صورتیکه دستگاه ریسوگراف شما دارای اینترفیس یا اتصال به کامپیوتر نمی باشد و شما ملزم به استفاده از پرینتر برای تهیه نسخه اولیه هستید به نکات زیر توجه کنید :

۱. جهت بدست آوردن بهترین کیفیت چاپ شما باید از یک پرینتر لیزری استفاده کنید . هرگز از پرینتر های جوهرافشان و یا نسخه رنگی چاپ شده که دارای ترام های بالا ۳۰۰dpi هستند جهت تولید نسخه اولیه یا مستر استفاده ننمایید .

۲. توجه کنید ریسوگراف یک دستگاه چاپگر تک رنگ است و قابلیت تشخیص رنگ های مختلف را ندارد .

۳. به دقت اسکن و ترمال هد دستگاه ریسوگراف خود توجه کنید. مثلا دستگاه CR/1610 دقتی معادل ۳۰۰dpi دارد و قابلیت تشخیص ترامهای ۶۰۰dpi را ندارد، در نتیجه اگر نسخه اصلی دارای ترام های ۶۰۰dpi باشد، نسخه چاپ شده آن ترام ها را بصورت مبهم و غیرواضح و یا نصفه و نیمه چاپ خواهد کرد .

۴. در طراحی های خود حتی الامکان از بکار بردن ترام و یا سایه‌های ضعیف خودداری کنید. همچنین از افکت های نگاتیو و یا تمپلات رنگ نیز استفاده نکنید (تصاویری با مقدار مرکب دهی بالا) چون کاغذ بر اثر حجم بالای مرکب دهی خیس شده و هنگام خروج از دستگاه به درام یا سیلندر چاپ می چسبد و دستگاه از کار می افتد .

۵. توجه کنید کلیه تنظیمات شامل بزرگنمایی و کوچک نمایی، وضوح مسترگیری (روشنی و تیرگی) مدیا نوع مسترگیری که شامل «نوشته یا TEXT و تصویر یا Photo و ترکیب هردو به نام Do/دو » است ، فقط و فقط تا پیش از مسترگیری قابل تغییر بوده و پس از آن امکان تغییر در موارد فوق فقط با مسترگیری مجدد قابل انجام است .